پیشایندها یا برانگیزاننده های مصرف مواد مخدر
پیشایندها یا برانگیزاننده های مواد مخدر، عامل یا محرک هایی هستند که پیش از رفتار هدف (مصرف) رخ می دهند. پیشایندها و برانگیزاننده ها به دو دسته برانگیزاننده های بیرونی و درونی تقسیم می شوند.
برانگیزاننده های بیرونی مصرف مواد مخدر
برانگیزاننده های بیرونی مصرف مواد مخدر عاملی هستند که در بیرون از فرد قرار دارند و باعث مصرف مواد مخدر می‌شوند برانگیزاننده های بیرونی را می توان به سه دسته محیط، افراد و اشیا تقسیم کرد.
- محیط: رفتارهای مشکل آفرین ممکن است در برخی محیط ها بیشتر روی دهند، برای مثال فردی ممکن است به دنبال حضور در یک رستوران قدیمی هوس مصرف هروئین به سرش بزند.
- افراد: برخی افراد به عنوان یک منبع بیرونی مهم می‌توانند برانگیزاننده رفتارهای مشکل آفرین باشند. مانند تشدید وسوسه برای مصرف کراک با مشاهده فردی که معتاد به کراک است.
- اشیا: برخی اشیا در محیط می توانند در نقش برانگیزاننده عمل کنند و فرد را به سمت رفتارهای مشکل‌آفرین سوق دهند. مانند تمایل به مصرف سیگار با مشاهده فندک و جاسیگاری.
برانگیزاننده های درونی برای مصرف مواد مخدر
برانگیزاننده های درونی رفتار مشکل‌آفرین به چند دسته از جمله برانگیزاننده های شناختی، حسی، هیجانی، رفتاری، حرکتی و بین فردی تقسیم می شوند:
برانگیزاننده های شناختی در مصرف مواد مخدر:
افکار و باورها می توانند نشانه یا رفتار مشکل‌آفرین را فراخوانی کنند. برای مثال، فرد معتاد به کوکائین این فکر به سرش می‌زند که برای احساس اعتماد به نفس بیشتر باید کمی مواد مصرف کنم.
برانگیزاننده های حسی در مصرف مواد مخدر:
برخی حس های بدنی (مانند درد، تشنج، تنش و برانگیختگی) و نیز علائم بدنی وسوسه ممکن است فرد را برای مصرف اغوا کنند. برای مثال، مصرف تریاک به منظور کاهش درد در بیماران مبتلا به درد مزمن.
برانگیزاننده های هیجانی در مصرف مواد مخدر:
حالت های هیجانی خاصی مانند احساس اضطراب، خشم و افسردگی می توانند برانگیزاننده فرد برای مصرف مواد باشند. برای مثال، فرد معتاد به کوکائین می‌گوید: برای رهایی از افسردگی باید کمی مصرف کنم.
برانگیزاننده های رفتاری در مصرف مواد مخدر:
برخی رفتارها فرد را به سمت رفتار مشکل‌آفرین سوق می‌دهند. مانند فرد مبتلا به سوء مصرف حشیش که حین جست و جوی نام دوستانش در گوشی تلفن، به نام یکی از افراد فروشنده مواد بر می خورد و برای تماس و خرید مواد اغوا می شود.
برانگیزاننده های حرکتی در مصرف مواد مخدر:
حالت های اندامی و حرکات بدنی خاصی می توانند یادآور و برانگیزاننده رفتارهای مشکل آفرین در فرد باشند. برای مثال، فرد معتاد به تریاک گزارش می دهد که به محض لم دادن به پشتی صندلی هوس مصرف مواد مخدر به سرش می‌زند.
عوامل اجتماعی و روابط بین فردی در بروز یا تشدید برخی از مشکلات نقش دارند. رفتار دیگران ممکن است در راستای تقویت و تشدید مشکل بیمار باشد. مانند خانواده یک فرد معتاد که او را زیر نظر می‌گیرند، نصیحت و انتقاد می‌کنند، و او را با دیگران مقایسه می کنند، و یا او را به شدت کنترل می کنند، گرچه ممکن است قصد آنان کمک به بیماران باشد، اما ناخواسته باعث تشدید مشکلات فرد می‌شوند. مثال دوم زنی است که اعتیاد همسرش را پنهان می کند.
