عوامل خطر آفرین به آن دسته از عواملی گفته می‌شود که احتمال بروز خطر و مصرف مواد مخدر را در فرد افزایش می دهد. عوامل محافظتی به عواملی گفته می‌شود که پیرامون فرد وجود داشته و باعث کاهش خطر شده و در نتیجه فرد به واسطه آن ها از مصرف مواد اجتناب می نماید.
اهمیت شناسایی عوامل خطر و محافظتی پیرامون افراد معتاد
شناسایی عوامل خطر و محافظتی پیرامون افراد معتاد مهم است زیرا با تحلیل دقیق و درست این شرایط و عوامل می توان به انجام برنامه ریزی جهت کاهش مشکل پرداخت. علاوه بر این با شناسایی عوامل محافظت می توان از این منابع برای کمک به بهبودی بیماران و پیشگیری از گرایش کودکان و نوجوانان به مصرف مواد مخدر پرداخت.
عوامل فردی خطر آفرین اعتیاد
1. عوامل ارثی و ژنتیک
2. عوامل فردی
عوامل ارثی و ژنتیک مصرف مواد مخدر
داشتن زمینه ژنتیک می‌تواند بالقوه و به عنوان یک عامل مستعد کننده احتمال گرایش افراد را به مصرف مواد مخدر افزایش دهد. هر چند عوامل ژنتیک به تنهایی نمی تواند تعیین کننده گرایش افراد به مصرف مواد مخدر باشند اما به عنوان یک عامل بالقوه، مؤثر بوده و در صورت فراهم بودن سایر شرایط، احتمال گرایش افراد به مصرف مواد مخدر را افزایش خواهد داد. یعنی در ارتباط با عوامل مستعد کننده خانوادگی و اجتماعی باعث فعال شدن ژن ها شده و فرد را به مصرف مواد مخدر سوق می دهد.
نقش انتقال عوامل ارثی به فرزندان افراد معتاد
عوامل ارثی از افراد مصرف‌کننده مواد مخدر به فرزندانشان منتقل می‌شوند. هرچند پژوهش های اندکی در مورد میزان دقیق نقش این عوامل در مصرف مواد مخدر انجام شده است. بسیاری از خانواده ها ممکن است نگران وضعیت فرزندانشان باشند و از این که پدر فرزند مصرف کننده مواد مخدر باشد نسبت به آینده آن ها نا امید گردند اما مسئله اساسی این است که نقش عوامل خانوادگی، تعامل با اطرافیان، کسب مهارت های زندگی و اجتماعی می تواند ژن فعال را خنثی نماید. لذا ضروری است فرزندان را تشویق به فعالیت های سالم و یادگیری مهارت‌های زندگی و اجتماعی نمود.
عوامل فردی مصرف مواد مخدر
عوامل فردی بالقوه و بالفعل یک عامل مستعد و اساسی در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر است. عوامل فردی پیرامون فرد ممکن است متنوع باشد از جمله آن ها می توان به باورهای نادرست درباره مصرف مواد مخدر اشاره کرد.
باورهای نادرست درباره مصرف مواد مخدر
افرادی که دارای باورهای نادرست درباره اعتیاد به مواد مخدرهستند به احتمال زیاد مستعد مصرف مواد مخدر می باشد.
- مصرف یک یا چند بار مواد مخدر اشکالی ندارد.
- مصرف مواد مخدر باعث تقویت و افزایش تمرکز و حافظه می شود.
- مصرف مشروبات الکلی، سیگار و قلیان عوارضی ندارد. مثلا دود سیگار از طریق فیلتر آن رد می شود و یا دود قلیان از طریق آب داخل آن جذب می‌شود.
- مصرف شیشه اعتیاد آور نیست.
- من می توانم هر موقع خواستم مصرف مواد مخدر را متوقف کنم.
برخی از افراد ممکن است باورهای فوق را داشته باشد. این باورهای اشتباه بوده و احتمال مصرف مواد مخدر سنگین تر را در افراد مصرف کننده مواد مخدر افزایش خواهد داد. در اغلب موارد مصرف اولیه فرد با باورهای فوق شروع می شود. همچنین مصرف کنندگان سعی می نمایند که برای مصرف مواد مخدر اقدام به توجیه و انکار کنند. یعنی تلاش نمایند از طریق فرافکنی، انکار و توجیه مثلاً تصور می نمایند چون دیگران مواد مخدر مصرف می کنند من نیز باید مصرف نمایم. چنین توجیهاتی باعث شروع مصرف اولیه مواد مخدر در فرد می شود.
