به عقیده برخی از متخصصان، تنباکو مهم ترین ماده اعتیادآور است، زیرا از یک طرف اکثر مردم اعتیادآور بودن آن را چندان جدی نمی گیرند و از طرف دیگر، بیشترین مصرف را دارد، بار اقتصادی بیشتری به جامعه تحمیل می کند، و کشنده ترین ماده اعتیادآور است.
همچنین خطرات آن علاوه بر فرد مصرف کننده، تمام اطرافیانی که به طور غیر مستقیم در معرض دود تنباکو هستند را نیز تهدید می کند.
تنباکو عمدتاً به صورت تدخینی (سیگارت،
سیگار، قلیان، پیپ و چپق) و گاه به صورت جویدنی (ناس، پان و گوتکا) مصرف می شود.
مواد تشکیل دهنده تنباکو
تنباکو دو جزء اصلی دارد: 1-نیکوتین که اعتیادآور و کم خطر است. 2-قطران که اعتیادآور نیست و مسئول سرطان زایی تنباکو است. شکل تدخینی آن حاوی منواکسیدکربن است که اعتیادآور نیست، ولی عوارض قلبی عروقی آن بالا است.
نیکوتین گیرنده های استیل کولین و همچنین سامانه پاداش دهی دوپامین را فعال می کند و عصب رسانه های محرک متعددی چون اپی نفرین، نوراپی نفرین، وازوپرسین، بتا اندورفین و نیز کورتیزول را افزایش می دهد. نیکوتین پس از تدخین به سرعت جذب می شود و طی پانزده ثانیه به مغز می رسد.
وابستگی به نیکوتین
وابستگی به نیکوتین به سرعت شکل می گیرد و فرد به شدت نسبت به آن شرطی می شود.
ترک نیکوتین
علائم ترک نیکوتین شامل ولع و وسوسه به مصرف، تحریک پذیری، احساس ناسازگاری، عصبانیت، اضطراب، اشکال در تمرکز، بی قراری، کم شدن ضربان قلب و افزایش اشتهاست. این علائم تا چند هفته طول می کشد.
درمان اعتیاد به تنباکو
درمان و ترک مواد تنباکویی شامل درمان های دارویی و غیر دارویی است.
یکی از درمان های مهم دارویی جایگزینی نیکوتین خالص (بدون قطران و منو اکسید کربن) به صورت آدامس، برچسب پوستی، و افشانه (از طریق دهان یا بینی) است.
مصرف نیکوتین همراه با مشاوره های رفتاری (مانند خود درمانی هدایت شده) برای ترک اعتیاد به تنباکو تا شصت درصد موفقیت داشته است، ولی میزان بازگشت آن زیاد است.
داروهای مورد مصرف برای ترک تنباکو
داروهای ضد افسردگی، همچون نورتریپتیلین، فلوکسیتین و بوپروپیون، و داروهای دیگری مانند کلونیدین و بوسپیرون هم مؤثر هستند. روش هایی مانند هیپنوتیزم، درمان بیزاری آور، و طب سوزنی نیز برای ترک اعتیاد به مواد تنباکویی کاربرد دارند.
تاریخچه مصرف تنباکو
استفاده از تنباکو از زمان های بسیار دور در میان مردم بسیار رایج بوده است.
تنباکو به عنوان یک مادّه مضر برای سلامتی شناخته شده است و در نهایت به عنوان یک عامل برای سرطان و دیگر بیماری‌های تنفّسی و گردش خون، شناخته شد.
تنباکوی میوه ای
تنباکوی میوه‌ای هم مدتی است که توسط اعراب تولید شده و با انواع اسانس و طعم‌های گوناگون میوه در دسترس قرار گرفته است. حتی به کشورهای اروپایی نیز راه پیدا کرده است.
محتویات تنباکوی میوه ای
این نوع تنباکو از بدترین نوع برگ توتون تهیه می شود، که در کارخانه‌ها معمولاً دور ریز تولیدات می باشد. ولی به دلیل استفاده از مواد شیمیایی معطر و بسته بندی‌های شیک آن ها را با نام تنباکوی میوه‌ای در ایران و نام عربی معسل در کشورهای عربی بفروش می‌رسانند.
مجبوبیت تنباکو
مصرف تنباکو توسط ۱/۱ میلیارد نفر تجربه شده است، یعنی تقریباً ۱/۳ جمعیّت زمین!
استعمال قلیان میوه‌ای در برخی شهرها و کشورهای اروپا هم شیوع زیادی پیدا کرده و بسیاری از مردم از جمله جوانان هم در اروپا قلیان میوه‌ای را به عنوان تفریح انتخاب کرده اند و همچنین در ایران نیز بین جوانان و نوجوانان از محبوبیت بالایی برخوردار است.
