شناسایی انواع مواد اعتیادآور و آشنایی با تأثیرات آن ها می‌تواند برای خانواده‌هایی که بیمار سوء مصرف کننده مواد مخدر دارند مهم باشد. هرچند اغلب پیامدهای ناشی از مصرف مواد مخدر را در زندگی تجربه نموده و از نزدیک با انواع مواد مخدر و روش های مصرف نیز آشنایی کاملی دارند اما بررسی انواع مواد مخدر و تأثیرات آن می‌تواند در افزایش آگاهی اعضای خانواده جهت پیشگیری از گرایش سایر اعضای خانواده و افزایش آگاهی نسبت به عوارض مصرف آن مؤثر باشد.
الکل
الکل در گروه مواد مخدر قرار نمی‌گیرد اما اعتیاد آور است. مایع بدبو که مهم ترین ترکیب آن اتانول است.
سیگار
سیگار از مواد اعتیاد آور محسوب شده و وابستگی به آن شدید است. مصرف سیگار باعث عوارض جبران ناپذیر بر مصرف کنندگان آن می شود.
قلیان
مصرف قلیان در بین برخی از خانواده ها، در جمع های دوستانه و در مکان های تفریحی رایج شده است. مصرف قلیان باعث افزایش انتقال بیماری های عفونی می گردد. قلیان همانند سیگار می تواند پله شروع اعتیاد به انواع مواد مخدر و از بین رفتن قطع مصرف مواد مخدر باشد.
حشیش
حشیش گیاه شاهدانه هندی و از گروه روانگردان‌ها است که با اسامی مختلفی چون بنگ، گل، گراس، ماری جوانا و جام در بازار رایج بوده و به رنگ سبز، خاکستری و قهوه‌ای است. متاسفانه علی رغم عوارض آن، جوانان و نوجوانان به دلیل کمبود آگاهی به مصرف این ماده می پردازند. این ماده تضعیف کننده یا محرک سیستم اعصاب مرکزی است.
تریاک
تریاک از ترکیبات گیاه خشخاش است که در بسیاری از نقاط جهان کشت می شود. این ماده از خراشیدن گرز خشخاش می روید. رنگ آن خاکستری تیره و قهوه‌ای است و مصرف آن باعث سرخوشی، خواب‌آلودگی، رخوت و احساس شل شدن عضلات می‌شود.
هروئین
هروئین یک ماده مخدر بسیار قوی است که استعداد زیادی برای وابستگی دارد و از مشتقات طبیعی تریاک محسوب می شود. شکل آن نیز پودر سفید و تلخ مزه است و به شکل تدخین و تزریق استفاده می شود.
کراک
کراک ماده ای بی بو و به رنگ قهوه‌ای که در ایران از مشتقات هروئین بوده و گاهی با نام هایی چون راک در بازار فروخته می‌شود. کراک در کشورهای اروپایی و آمریکا فشرده کوکائین می باشد. این ماده بسیار اعتیاد آور بوده به صورتی که با چند بار مصرف فرد را به خود وابسته می نمایند.
ترامادول
ترامادول یک داروی مخدر و مسکن می باشد که با نام‌های تجاری چون بایمادول، بیومادول ایراترامادول و ترامود شناخته می شود. مکانیزم اثر آن مانند مورفین است. ترامادول یک مخدر اعتیادآور است و برخلاف باور عموم باعث ایجاد وابستگی جسمی در مصرف کننده می شود.
دیفنوکسیلات
دیفنوکسیلات یک شبه مخدر است که به شکل قرص در داروخانه ها وجود دارد و تحت عنوان قرص اسهال در بین مردم رایج است. برخی از افراد ممکن است که به خاصیت اعتیادآور بودن آن واقف باشند در حالی که مصرف این ماده اعتیاد آور بوده و عوارض جانبی دارد.
ریتالین
ریتالین شایع ترین داروی محرک مغزی است اما بعد از قطع مصرف، احتمال سوء مصرف آن افزایش می یابد. با مصرف قرص های ریتالین احتمال مصرف سایر داروها و انواع مواد مخدر در فرد افزایش می یابد.
شیشه
نام اصلی این ماده آیس یا یخ است. دلیل نام گذاری این است که در مجاورت حرارت قرار می گیرد و مانند یخ بخار می شود. نام علمی این ماده مت آمفتامین و محرک اعصاب است و باعث تأثیر مستقیم بر سیستم مغز (دوپامین و سروتونین) می شود. شیشه به شدت اعتیاد آور بوده و با اسامی مختلف چون مت، یخ، سرعت و کار شناسایی می‌شود. این ماده به شکل پودر سفید رنگ، بدون بو و تلخ به شکل کریستال های ریز است و به شکل تدخین، تزریق و استنشاقی استفاده می شود.
کوکائین
کوکائین پودر سفید نرم و شفاف و کریستالی با طعم تلخ که اغلب با پودر تالک یا ملین ها یا شکر مخلوط می‌شود و معمولاً به صورت استنشاق، تزریق، خوراکی یا تدخین استفاده و با اسامی نظیر برف، کراک، راک و کوک در بازار رایج است. وابستگی روانی به کوکائین ممکن است حتی پس از یک بار مصرف به وجود آید. مصرف‌کنندگان کوکائین وابستگی روانی شدید پیدا می‌کنند که همراه با حس ولع شدید برای مصرف مجدد است.
