مواد توهم زا از هزاران سال پیش به عنوان جزئی از آداب مذهبی و اجتماعی مصرف می شده اند. این مواد ترکیبات طبیعی و صناعی را شامل است که به تغییراتی در ادراک، شناخت و خلق می انجامد.
ال. اس. دی یا لیسرجیک اسید دی اتیل آمید که از آلکالوئیدهای مشتق از آرگو است، توهم زای صناعی کلاسیک محسوب می شود. مواد توهم زای طبیعی کلاسیک پسیلوسیبین را شامل است که از برخی قارچ ها و مسکالین به دست آمده از کاکتوس پیوت تهیه می شود.
هارمین، هارمالین، ایبوگاین، و دی متیل تریپتامین نیز در این گروه قرار می گیرند.
مواد شبه آمفتامینی
عده ای مواد شبه آمفتامینی را در این گروه طبقه بندی می کنند. مواد توهم زا به صورت خوردن، جویدن و تدخین مصرف می‌شوند. شیوع مصرف این مواد را بیش از ۱۴ درصد ذکر کرده اند. این شیوع در ایران کمتر است.
در مطالعه ای در غرب ایران، ۴.۸ درصد از جوانان و نوجوانان معتاد در طول عمر خود، و ۱.۵ درصد از آن ها در یک ماه پیش از انجام مطالعه ال. اس. دی مصرف کرده بودند.
مسمومیت با توهم زاها و یا وهم زدگی
این داروها مقلد سمپاتیک هستند. بنابراین، به افزایش ضربان قلب، تعریق، اتساع مردمک ها، تاری دید، لرزش و ناهماهنگی حرکتی منجر می‌شوند. رفتار ناسازگار (اضطراب، افسردگی، عقاید منتسب به خود و عقاید بدبینانه در حالت بیداری و هوشیاری کامل دیده می‌شود.
حملات دهشت که به آن «سفر بد» می گویند، حتی در مصرف کنندگان با تجربه هم دیده می شود. در سفر بد، مصرف کننده احساس می‌کند مغزش آسیب دیده است و هیچ وقت خوب نخواهد شد.
ایجاد توهم در مصرف مواد توهم زا
این مواد ادراک حسی غیر واقعی (توهم) و گاه حس آمیزی را ایجاد می کنند. به نحوی که مثلاً فرد صداها را به صورت محرک بینایی تجربه می‌کند، یعنی صداها را می‌بیند.
ممکن است به نظر برسد که اشیا در هم ادغام شده اند، یا به صورت منظم حرکت می‌کنند. زمان به کندی می گذرد و تجارب عادی معنای عمیقی پیدا می کنند.
گاهی بی خویشتن شدگی (مسخ شخصیت) همراه با تغییرات ادراکی هم تجربه می‌شود. به طور کلاسیک این علائم را به سه دسته طبقه بندی می کنند، علائم جسمی، حسی و روانی.
ترک مواد توهم زا
قدرت مواد توهم زا به قدرت اتصال به گیرنده های نوع ۲ سروتونین بستگی دارد. در پی مصرف این مواد پدیده تحمل به سرعت شکل می‌گیرد و چند روز پس از ترک اعتیاد به مواد توهم زا، از بین می‌رود.
وابستگی فیزیکی، یا علائم ترک اعتیاد مواد مخدر در مورد مواد توهم زا رخ نمی‌دهد، ولی ممکن است وابستگی روانی ایجاد شود. گرچه مسمومیت با توهم زاها معمولاً با خطر مرگ همراه نیست، اما به ویژه اگر در یک زمینه نامناسب، مثلاً همراه با الکل، مصرف شوند، ممکن است به اغما منجر و با خطر مرگ و خودکشی همراه شود.
مسمومیت با مواد توهم زا
اختلالات اضطرابی ناشی از مواد توهم زا طی دوره مسمومیت با این مواد، شایع ترین عوارض این مواد هستند که به دنبال احساس از دست دادن مهار و کژ حسی به وجود می‌آیند. این عارضه ممکن است به صورت حمله پانیک هم باشد.
توضیح دادن علت این وضعیت، اطمینان بخشی و تجویز بنزودیازپین خوراکی معمولاً کفایت می کند. وسوسه و عود اعتیاد در مواد توهم زا شدید است و پیگیری و مداومت در درمان را می طلبد.
