مواد تریاکی یا به عبارت دقیق‌تر، مواد افیونی (Opiates)، دسته‌ای از داروها و مواد مخدر هستند که منشأ آن‌ها گیاه خشخاش است. شیره این گیاه پس از خراش‌دادن کپسول‌های نارس جمع‌آوری می‌شود و به ماده‌ای چسبناک، قهوه‌ای و دارای بوی تند تبدیل می‌گردد که به آن تریاک می‌گویند. مواد افیونی شامل مشتقات طبیعی مانند مرفین و کدئین، و همچنین فرآورده‌های نیمه‌صنعتی و صنعتی مانند هروئین، متادون، شیره، کراک، اکسی‌کودون و بوپرنورفین هستند.
این مواد با اتصال به گیرنده‌های اوپیوئیدی در مغز و نخاع، اثراتی مانند تسکین درد، ایجاد آرامش و در نهایت وابستگی جسمی و روانی ایجاد می‌کنند. این وابستگی، که با نشئگی موقت آغاز می‌شود، می‌تواند به یکی از شدیدترین اشکال اعتیاد تبدیل شود که درمان آن نیاز به مداخلات چندجانبه پزشکی و روانشناختی دارد.
اعتیاد به شیره تریاک یکی از چالش‌برانگیزترین نوع وابستگی به مواد مخدر است که تأثیرات جسمی و روانی شدیدی بر فرد می‌گذارد. ترک این ماده نیازمند آگاهی، اراده قوی و استفاده از روش‌های تخصصی درمانی است تا بدن و ذهن فرد به‌طور ایمن و پایدار از وابستگی رهایی یابند. شناخت مراحل ترک، عوارض جسمی و روانی و بهره‌مندی از حمایت مشاوران و تیم‌های پزشکی، نقش حیاتی در موفقیت این مسیر دارد.
شیره چیست؟
شیره تریاک نوعی ماده مخدر است که از فرآوری و جوشاندن تریاک خام به دست می‌آید. این ماده معمولاً با حرارت دادن تریاک و جمع‌آوری عصاره غلیظ و قهوه‌ای‌رنگ آن تولید شده و مصرف آن باعث تاثیرات سریع و قوی‌تر نسبت به خود تریاک می‌شود. شیره تریاک به دلیل داشتن مورفین و دیگر آلکالوئیدهای فعال، وابستگی جسمی و روانی شدید ایجاد می‌کند و مصرف طولانی‌مدت آن می‌تواند عوارض جدی جسمی و روانی از جمله مشکلات گوارشی، اختلالات خواب، تغییرات خلقی و کاهش وزن را به همراه داشته باشد.
طرز تهیه شیره چگونه است؟
شیره تریاک از ترکیب تریاک و سوخته تریاک به دست می‌آید. معمولاً برای تهیه نوع مرغوب، سوخته تریاک و تریاک را با نسبت ۳ به ۱ در آب داغ حل کرده و می‌جوشانند. در ابتدا محلول بوی تندی دارد، اما پس از فرآوری این بو کاهش می‌یابد. سپس محلول حرارت داده می‌شود تا غلیظ شود؛ در ادامه آن را صاف می‌کنند و تفاله باقی‌مانده دوباره جوشانده می‌شود تا ماده‌ای سفت و قوام‌دار به نام شیره شکل بگیرد.
گاهی برای سودجویی، مواد شیمیایی مختلفی به تفاله تریاک اضافه می‌کنند و شیره نامرغوبی تولید می‌گردد که به عنوان تریاک تقلبی فروخته می‌شود. مورفین و کدئین که دو آلکالوئید اصلی تریاک هستند، به دلیل حلالیت بالایشان در آب، در شیره بسیار بیشتر وجود دارند. به همین دلیل، مصرف شیره نسبت به تریاک نشئگی شدیدتر و عوارض خطرناک‌تری ایجاد می‌کند.
علائم اعتیاد به شیره
اعتیاد به شیره تنها جسم فرد را درگیر نمی‌کند؛ بلکه ذهن و رفتار او را هم دچار تغییرات گسترده‌ای می‌سازد. این تغییرات به دو دسته علائم جسمانی و نشانه‌های روانی و رفتاری تقسیم می‌شوند:
علائم جسمانی
- گشاد شدن مردمک چشم
- خشکی دهان و بوی نامطبوع آن
- کاهش وزن شدید و غیرطبیعی
- خواب‌آلودگی مفرط یا برعکس بی‌خوابی
- تهوع، استفراغ و یبوست مزمن
- افت فشار خون، تعریق و ضعف ناگهانی
- دردهای عضلانی و مشکلات تنفسی
علائم روانی و رفتاری
- نوسانات شدید خلق‌وخو و تحریک‌پذیری
- تمایل به انزوا و پنهان‌کاری
- کاهش عملکرد در تحصیل یا کار
- بی‌توجهی به مسئولیت‌های روزمره
- پرخاشگری و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی
- بی‌تفاوتی نسبت به نظافت و تغییر ظاهر
- گرایش به رفتارهای پرخطر مثل رانندگی خطرناک
- بروز اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی، وسواس یا بی‌قراری شدید
این علائم به‌تدریج شدت پیدا می‌کنند و اگر نادیده گرفته شوند، می‌توانند زندگی فرد را از نظر جسمی، روحی و اجتماعی نابود سازند.
عوارض مصرف شیره تریاک چیست؟
مصرف شیره در مراحل اولیه ممکن است چندان آشکار نباشد و فرد بتواند برای مدتی اعتیاد خود را پنهان کند. اما با گذشت زمان، نشانه‌های جسمی و روانی به‌وضوح ظاهر می‌شوند و زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. برخی از مهم‌ترین عوارض مصرف شیره عبارت‌اند از:
تغییرات ظاهری: سیاه شدن رنگ پوست صورت، کبودی روی رگ‌ها بر اثر تزریق، چرمی شدن پوست.
مشکلات جسمی: تهوع‌های مداوم، سردردهای شدید، دل‌پیچه، مشکلات گوارشی، تب و لرز، بی‌اشتهایی یا برعکس عطش زیاد به غذا، تغییرات شدید وزن
اختلالات روانی: افسردگی، اضطراب، بی‌قراری، گوشه‌گیری، بدخلقی شدید، توهم و بی‌خوابی.
آسیب به اندام‌های حیاتی: عفونت‌های مکرر، بیماری‌های دهان و دندان، ضعف سیستم تنفسی و مشکلات جدی باروری.
به همین دلیل شیره یکی از خطرناک‌ترین مواد افیونی محسوب می‌شود؛ چرا که نه‌تنها جسم، بلکه روان و حتی روابط اجتماعی فرد را به شدت نابود می‌کند.
روش های ترک شیره تریاک
ترک شیره تریاک آسان نیست؛ اما شدنی است. نکته مهم اینجاست که هیچ روشی برای همه افراد یکسان جواب نمی‌دهد. شرایط جسمی، روحی و حتی میزان مصرف، تعیین می‌کند که کدام شیوه بهترین نتیجه را خواهد داشت. کارشناسان اعتیاد معتقدند که ترک تدریجی در کلینیک‌های معتبر معمولاً مطمئن‌ترین و موفق‌ترین راه است، چون بدن به‌تدریج وابستگی خود را از دست می‌دهد و فرد با عوارض کمتری روبه‌رو می‌شود.
با این حال، روش‌های دیگری هم وجود دارد که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند:
1. ترک ناگهانی شیره تریاک
در این روش مصرف به‌طور کامل قطع می‌شود. ترک ناگهانی سرعت بیشتری دارد، اما فشار جسمی و روانی زیادی به فرد وارد می‌کند؛ از جمله اضطراب، بی‌خوابی و دردهای شدید. همین عوارض باعث می‌شود احتمال بازگشت به مصرف بالا برود.
2. ترک تدریجی شیره
در این روش مصرف شیره به‌مرور کاهش می‌یابد. انجام آن باید تحت نظر پزشک یا کارشناس ترک اعتیاد صورت گیرد. مزیت بزرگ این شیوه، عوارض کمتر و شانس موفقیت بیشتر است. البته نیاز به صبر، زمان و تعهد بالایی دارد.
3. روان درمانی
روان‌درمانی معمولاً همراه با ترک تدریجی یا ناگهانی انجام می‌شود. جلسات مشاوره کمک می‌کند فرد ریشه‌های اعتیاد خود را بشناسد، با اضطراب‌ها و مشکلات روحی مقابله کند و توان روانی بیشتری برای ترک داشته باشد. این روش به‌تنهایی کافی نیست، اما مکملی بسیار مهم در مسیر ترک است.
4. ترک با دارو
داروهایی مثل متادون و بوپرنورفین برای کاهش علائم خماری تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند روند ترک را آسان‌تر کنند، اما مصرف آن‌ها باید کاملاً تحت نظر پزشک باشد، چون در صورت مصرف نادرست ممکن است وابستگی جدیدی ایجاد کنند.
بهترین روش ترک شیره، همان روشی است که با شرایط فردی، حمایت روانی و نظارت پزشکی همراه باشد. اگر واقعاً تصمیم به ترک گرفته‌اید، حتماً از کلینیک افشار کمک بگیرید تا مسیر دشوار ترک را ایمن‌تر و کم‌خطرتر طی کنید.
ترک اعتیاد شیره چند روز طول میکشد؟
یکی از پرتکرارترین پرسش‌ها هنگام شروع درمان این است که ترک شیره چند روز طول میکشد؟ پاسخ قطعی برای همه وجود ندارد، چون مدت‌زمان ترک به شرایط جسمی، روحی و حتی روش انتخابی فرد بستگی دارد. عواملی مثل مدت و شدت مصرف، میزان وابستگی جسمی و روانی، نوع روش ترک (تدریجی یا ناگهانی) و همچنین میزان حمایت پزشکی و روانی، همگی تعیین می‌کنند که ترک چقدر زمان ببرد.
- در ترک ناگهانی، علائم خماری معمولاً بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت شروع شده و تا حدود یک هفته ادامه پیدا می‌کند. با این حال، مشکلات روانی مثل اضطراب و بی‌قراری می‌تواند چندین هفته بعد هم باقی بماند.
- در مقابل، ترک تدریجی که معمولاً تحت نظر پزشک و در کلینیک‌های معتبر انجام می‌شود، حدود ۲ تا ۴ هفته زمان می‌برد. مزیت این روش این است که بدن و ذهن به‌آرامی از وابستگی جدا می‌شوند، بنابراین عوارض کمتری بروز کرده و احتمال موفقیت بالاتر است.
به طور خلاصه، ترک شیره یک مسیر چندروزه ساده نیست؛ بلکه فرایندی است که بسته به شرایط فرد، ممکن است هفته‌ها و حتی ماه‌ها برای رسیدن به پایداری کامل زمان ببرد.
تغذیه مناسب برای ترک تریاک
انتخاب مواد غذایی با ارزش غذایی در دوران ترک بسیار مهم است و به حفظ سلامت بدن و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند.
پروتئین: در مرغ، ماهی، گوشت قرمز بدون چربی موجود است و به بهبود ساختار عضلات و افزایش انرژی و قدرت بدن کمک می‌کند.
ویتامین ها و مواد معدنی: در میوه‌ها و سبزیجات تازه موجود است و این مواد در بازسازی بدن و تقویت سیستم ایمنی موثر هستند.
غذا های حاوی فیبر: حبوبات، سبزیجات فیبری، میوه‌های تازه حاوی فیبر بوده و به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و جلوگیری از کاهش وزن ناخواسته کمک می‌کند.
میوه هایی با قند طبیعی: میوه‌های تازه، خرما دارای قند طبیعی هستند و انرژی فوری فراهم کرده و خلق و خو را بهبود می‌بخشند
اشکال مصرف تریاک و شیره
تریاک به‌صورت‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. رایج‌ترین شیوه‌های مصرف آن شامل مصرف خوراکی، تدخینی (کشیدن با وافور یا سیخ و سنگ)، و تزریقی است. در مصرف خوراکی، معمولاً جذب آهسته‌تری رخ می‌دهد اما آسیب‌های گوارشی بیشتر است. مصرف تدخینی، علائم نشئگی سریع‌تری دارد، و مصرف تزریقی، خطرناک‌ترین روش از نظر بروز بیماری‌های عفونی مانند ایدز و هپاتیت است.
یکی از اشکال پرمصرف تریاک، شیره است که به‌واسطه ترکیب سوخته تریاک و عصاره مجدد تریاک به‌دست می‌آید. شیره حاوی میزان بالاتری از مورفین و کدئین محلول در آب بوده و بنابراین، اثرات قوی‌تر و وابستگی شدیدتری نسبت به خود تریاک دارد. بسیاری از افراد ناآگاهانه تصور می‌کنند که شیره عوارض کمتری نسبت به تریاک دارد، در حالی که از نظر پزشکی، شیره ماده‌ای خطرناک‌تر با تأثیرات ماندگارتر بر سیستم عصبی و فیزیولوژیک بدن است.
در کنار تریاک و شیره، کراک نیز در بازار مواد مخدر ایران دیده می‌شود که نباید با کراک کوکائین اشتباه گرفته شود. کراک ایرانی نوعی هروئین فشرده‌شده است که اثرات بسیار سریع و اعتیادزای شدیدی دارد.
باور های غلط درباره مصرف تریاک
در فرهنگ عامه ایران، باورهای نادرستی درباره تریاک وجود دارد که باعث شده این ماده مخدر هنوز هم در برخی خانواده‌ها به‌عنوان دارو شناخته شود. بسیاری از سالمندان، به‌ویژه در مناطق روستایی، باور دارند که تریاک می‌تواند بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون، درد مفاصل، ضعف جنسی و حتی سکته مغزی را درمان کند. این باورها اغلب از نسل‌های قبل منتقل شده و پایه علمی ندارند.
تحقیقات پزشکی و سم‌شناسی نشان داده‌اند که تریاک فقط در دوزهای مشخص و تحت نظر پزشک برای تسکین درد کاربرد دارد، آن هم در قالب ترکیبات دارویی مثل مورفین یا کدئین، نه به‌صورت تدخینی یا خوراکی سنتی. سوء‌مصرف تریاک نه‌تنها بهبود بیماری‌ها را به دنبال ندارد، بلکه در درازمدت باعث آسیب به کلیه، کبد، سیستم گوارشی، مغز و روان فرد می‌شود.
همچنین برخی باور دارند که تریاک ماده‌ای ملایم‌تر نسبت به مواد مخدر صنعتی مثل شیشه یا هروئین است. در صورتی که با توجه به ساختار شیمیایی، اثرگذاری روی مغز و گیرنده‌های عصبی، و توانایی ایجاد وابستگی شدید، تریاک نیز در ردیف مواد افیونی بسیار خطرناک قرار دارد.
عوارض مصرف تریاک در زنان
مصرف تریاک در زنان عوارض گسترده‌تری نسبت به مردان دارد. بدن زنان نسبت به مواد مخدر حساس‌تر است و تغییرات هورمونی ناشی از چرخه قاعدگی، بارداری، یائسگی و… باعث می‌شود که اثرات تریاک در آنان شدیدتر و سریع‌تر بروز کند. بر اساس مطالعات، زنان نه‌تنها سریع‌تر وابسته می‌شوند بلکه ترک موفق برای آن‌ها نیز نیازمند حمایت روانی و پزشکی بیشتری است.
عوارض مصرف تریاک در زنان عبارت‌اند از:
اختلال در چرخه قاعدگی: تریاک می‌تواند موجب تاخیر یا قطع قاعدگی شود، یا دوره‌های دردناک و نامنظم ایجاد کند.
کاهش توان باروری: مصرف تریاک روی تخمک‌گذاری تأثیر منفی می‌گذارد و احتمال ناباروری را افزایش می‌دهد.
کاهش میل جنسی و اختلال در روابط جنسی و زناشویی
افزایش احتمال سقط جنین و زایمان زودرس در زنان باردار
آسیب به جنین: تریاک از جفت عبور کرده و روی مغز، سیستم عصبی و رشد جنین تأثیر منفی دارد. نوزادان این مادران معمولاً با علائم ترک به دنیا می‌آیند.
از این‌رو، ترک تریاک در زنان باید با رویکردی تخصصی‌تر و با در نظر گرفتن وضعیت هورمونی و روانی آن‌ها انجام گیرد.
اثرات مصرف تریاک در دوران بارداری
مصرف تریاک در دوران بارداری، یک تهدید جدی برای سلامت مادر، جنین و نوزاد به شمار می‌آید. این ماده مخدر با عبور از جفت، به راحتی وارد جریان خون جنین می‌شود و مستقیماً بر رشد و عملکرد اندام‌های حیاتی جنین اثر می‌گذارد. در واقع، جنینی که در دوران بارداری در معرض مواد افیونی به‌ویژه تریاک قرار گیرد، مستعد انواع آسیب‌های جسمی و عصبی خواهد بود.
بسیاری از مادران به دلیل ناآگاهی، باورهای غلط سنتی یا وابستگی شدید به تریاک، در دوران بارداری مصرف این ماده را ادامه می‌دهند و تصور می‌کنند که به دلیل “طبیعی بودن” آن آسیبی متوجه جنین نیست؛ در حالی که شواهد علمی کاملاً خلاف این موضوع را اثبات کرده‌اند.
مهم ترین عوارض مصرف تریاک در دوران بارداری
سقط جنین خودبخودی: تریاک می‌تواند منجر به انقباضات رحمی، قطع خون‌رسانی جفت و در نتیجه سقط جنین در ماه‌های اولیه شود.
زایمان زودرس: مادران مصرف‌کننده تریاک در معرض خطر بالای زایمان پیش از موعد هستند که این موضوع باعث نارس بودن نوزاد و بروز مشکلات تنفسی، گوارشی و مغزی در او می‌شود.
تولد نوزاد با وزن پایین: مصرف مداوم تریاک باعث کاهش رشد داخل رحمی جنین می‌شود که نتیجه آن تولد نوزادی با وزن پایین و آسیب‌پذیرتر است.
مرگ جنین داخل رحم (IUFD): در موارد شدید، تریاک می‌تواند باعث مرگ ناگهانی جنین در رحم مادر شود.
نوزاد معتاد به دنیا می‌آید (سندروم ترک نوزادی): یکی از بارزترین عوارض مصرف تریاک، تولد نوزاد با وابستگی به مواد مخدر است. این نوزادان معمولاً چند ساعت پس از تولد دچار علائم ترک نظیر لرزش، گریه‌های غیرقابل کنترل، استفراغ، تب، تعریق، اسهال، بی‌خوابی و تشنج می‌شوند.
آسیب‌های عصبی و مغزی در نوزاد: تریاک می‌تواند بر ساختار مغز جنین تأثیر بگذارد و باعث ناهنجاری‌های شناختی، حرکتی و رفتاری در نوزاد شود که ممکن است تا پایان عمر باقی بماند.
افزایش احتمال مشکلات قلبی و کلیوی: در بررسی‌های انجام‌شده، مصرف مواد افیونی در دوران بارداری احتمال ناهنجاری‌های قلبی–عروقی و کلیوی را در نوزاد افزایش می‌دهد.
تأخیر در رشد ذهنی و زبانی: کودکان متولد شده از مادران مصرف‌کننده تریاک، اغلب در رشد زبان، یادگیری و رفتارهای اجتماعی با تأخیر یا اختلال مواجه می‌شوند.
علائم ترک تریاک
زمانی که فرد مصرف‌کننده اقدام به قطع مصرف تریاک می‌کند، بدن او که به دریافت مداوم این ماده عادت کرده، دچار یک «واکنش محرومیت» می‌شود. این واکنش به‌صورت علائم جسمی و روانی شدید بروز می‌کند و به آن خماری گفته می‌شود. مدت زمان بروز و شدت علائم، به عوامل مختلفی چون مدت مصرف، دوز مصرفی، روش مصرف، وضعیت جسمانی و روانی فرد بستگی دارد.
علائم جسمی ترک تریاک
لرز و تعریق شدید
دل‌پیچه، اسهال و تهوع
افزایش ضربان قلب و فشار خون
درد شدید عضلات و مفاصل
آبریزش بینی و چشم
بی‌خوابی
خمیازه‌های پیاپی
گشادی مردمک چشم
احساس سرما و گرمای متوالی
احساس کوفتگی و ضعف شدید بدنی
علائم روانی ترک تریاک
اضطراب شدید و بی‌قراری
پرخاشگری و تحریک‌پذیری
افسردگی و افکار منفی
احساس پوچی و بی‌انگیزگی
اختلال تمرکز
میل شدید به مصرف مجدد (کرِیوینگ Craving)
این علائم در مجموع بین ۵ تا ۱۲ روز طول میکشد، ولی برخی علائم روانی مانند افسردگی یا بی‌خوابی ممکن است تا چند هفته یا ماه ادامه یابد. همین موضوع نشان می‌دهد که ترک موفق تریاک فقط به معنای عبور از خماری نیست، بلکه یک فرآیند چندمرحله‌ای با مراقبت‌های پزشکی، روان‌درمانی و تغذیه مناسب است.
روش های ترک تریاک و شیره
ترک تریاک، بسته به شرایط بیمار، می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود. این روش‌ها در دو دسته کلی سم‌زدایی (Detoxification) و روان‌درمانی قرار می‌گیرند. انتخاب روش مناسب نیاز به ارزیابی کامل جسمی و روانی توسط پزشک دارد، اما در ادامه با مهم‌ترین روش‌های درمان آشنا می‌شوید.
سم زدایی سریع (UROD)
در این روش، بیمار با کمک داروهای آنتاگونیست مخدر مانند نالوکسون یا نالترکسون و تحت بیهوشی کنترل‌شده، وارد فاز سم‌زدایی می‌شود. به‌دلیل بیهوشی، فرد درد ترک را احساس نمی‌کند. این روش ۴ تا ۸ ساعت طول میکشد و با دفع سریع مواد مخدر از گیرنده‌های مغزی همراه است. البته برای بسیاری از بیماران کافی نیست و باید با بستری و روان‌درمانی ادامه یابد.
سم زدایی تدریجی
در این روش، میزان مصرف تریاک یا شیره به مرور کاهش می‌یابد و هم‌زمان داروهایی برای کنترل علائم ترک تجویز می‌شود. سم‌زدایی تدریجی در بازه زمانی ۱۲ تا ۲۱ روز انجام می‌شود و برای افرادی که توان تحمل علائم شدید ترک را ندارند، مناسب‌تر است.
دارو درمانی
در برخی مراکز، از داروهایی برای کنترل و کاهش علائم ترک استفاده می‌شود. متادون، بوپرنورفین (قرص B2) و نالترکسون از رایج‌ترین داروهای مورد استفاده هستند. البته باید توجه داشت که درمان با این داروها باید تحت نظر پزشک متخصص و با دوز کنترل‌شده انجام گیرد، چرا که خودسرانه مصرف‌کردن آن‌ها می‌تواند موجب وابستگی دارویی جدید شود.
روش سنتی (یابویی)
در این روش، مصرف ماده مخدر به‌صورت ناگهانی قطع می‌شود و فرد بدون استفاده از دارو یا حمایت روانی، با علائم ترک مقابله می‌کند. این روش نه‌تنها موفقیت کمی دارد، بلکه احتمال بازگشت به مصرف و آسیب‌های جسمی و روانی را نیز بالا می‌برد و توصیه نمی‌شود.
ترک در خانه
برخی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند ترک تریاک را در منزل انجام دهند، اما بدون داشتن برنامه مشخص، مراقبت پزشکی و آموزش کافی، این کار خطرناک است. ترک تریاک در خانه ممکن است با تنبیه بدنی یا فشار روانی همراه باشد که نه‌تنها کمکی به درمان نمی‌کند بلکه وضعیت بیمار را بدتر می‌کند.
بستری در کلینیک تخصصی ترک اعتیاد
مؤثرترین روش برای ترک ایمن، علمی و اصولی تریاک، بستری در کلینیک ترک اعتیاد است. در این روش بیمار تحت نظارت ۲۴ ساعته تیم درمانی قرار دارد، داروهای مناسب تجویز می‌شود، برنامه‌های روان‌درمانی گروهی و فردی برگزار می‌شود و تمام جنبه‌های درمان به صورت جامع پوشش داده می‌شود.
درمان های مکمل در ترک تریاک
فرایند ترک تریاک، تنها به سم‌زدایی و دارو درمانی ختم نمی‌شود؛ بلکه موفقیت در این مسیر، به اجرای مجموعه‌ای از درمان‌های مکمل وابسته است. این درمان‌ها با هدف تقویت روحیه بیمار، کاهش عوارض روانی و جسمی، و جلوگیری از بازگشت به مصرف طراحی شده‌اند. استفاده از درمان‌های مکمل در کنار روش‌های اصلی پزشکی، روند ترک را پایدارتر و کم‌خطرتر می‌کند.
درمان‌های مکمل به‌معنای استفاده از رویکردهای پشتیبان در کنار درمان دارویی هستند. این روش‌ها تأثیر مستقیمی بر کاهش ولع مصرف، افزایش آگاهی بیمار، بهبود کیفیت زندگی و ترمیم عملکردهای مغزی و بدنی دارند.
مهم‌ترین درمان‌های مکمل در ترک تریاک عبارت‌اند از:
روان‌درمانی (CBT یا ACT): درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از مهم‌ترین ابزارهای درمانی برای اصلاح افکار و باورهای نادرست بیمار درباره مصرف تریاک است. درمان پذیرش و تعهد (ACT) نیز به بیمار کمک می‌کند با احساسات سخت کنار بیاید و از بازگشت به مصرف جلوگیری کند.
گروه‌درمانی و جلسات مشاوره: حضور در گروه‌های هم‌پوش و شرکت در جلسات مشاوره با افراد مشابه شرایط، انگیزه و حمایت اجتماعی مؤثری برای ادامه ترک فراهم می‌کند.
یوگا و مدیتیشن: این روش‌ها با کاهش اضطراب، بهبود کیفیت خواب، افزایش تمرکز و ایجاد احساس آرامش درونی، در کاهش علائم روانی ترک نقش پررنگی دارند.
ورزش منظم: انجام فعالیت‌های بدنی منظم مانند پیاده‌روی، شنا یا تمرینات هوازی، به ترشح اندورفین (هورمون شادی) کمک کرده و حس نشئگی طبیعی را جایگزین لذت کاذب مواد می‌کند.
تغذیه درمانی: بدن فرد در حال ترک نیاز به مواد مغذی، ویتامین‌ها و پروتئین‌های کافی دارد تا آسیب‌های ناشی از مصرف تریاک جبران شده و سیستم ایمنی تقویت شود.
حمایت خانواده: مشارکت خانواده در فرآیند ترک تریاک، نقشی بسیار حیاتی دارد. آموزش خانواده درباره رفتار صحیح با فرد در حال ترک، می‌تواند احتمال عود را تا حد زیادی کاهش دهد.
طب سنتی و مکمل: برخی روش‌های طب سنتی مانند طب سوزنی، ماساژ درمانی، یا استفاده از دمنوش‌های آرامبخش نیز به شرط نظارت پزشک می‌توانند در کاهش درد و اضطراب مؤثر باشند.
در نهایت، درمان‌های مکمل نقش اساسی در پایداری نتایج ترک دارند و هر فرد بر اساس شرایط جسمی، روانی و اجتماعی خود می‌تواند از ترکیبی از این روش‌ها بهره ببرد. حضور در یک مرکز تخصصی ترک اعتیاد که همه این امکانات را به‌صورت علمی و برنامه‌ریزی‌شده ارائه دهد، تأثیر این روش‌ها را چند برابر خواهد کرد.
دارو های رایج در درمان ترک تریاک
در درمان ترک تریاک، داروهای متعددی استفاده می‌شود که باید حتماً زیر نظر پزشک مصرف شود. برخی از این داروها فقط برای کنترل علائم جسمی هستند و برخی دیگر برای کاهش میل مصرف (کرِیوینگ).
متادون: یک شبه‌مخدر که به‌عنوان جایگزین تریاک تجویز می‌شود. هرچند در کوتاه‌مدت علائم ترک را کاهش می‌دهد، اما استفاده طولانی‌مدت از آن ممکن است موجب وابستگی به خود متادون شود.
شربت تریاک: این دارو با دوز بسیار پایین و تحت نظر پزشک برای کاهش درد ترک استفاده می‌شود. استفاده از آن در مراکز ترک اعتیاد مرسوم است، ولی نباید در خانه و به‌صورت خودسرانه مصرف شود.
بوپرنورفین (B2): دارویی با خاصیت ضد درد و تسکینی است که می‌تواند میل شدید به مصرف تریاک را کنترل کند. عملکرد آن نسبت به متادون ملایم‌تر است.
نالترکسون: دارویی آنتاگونیست که با نشستن روی گیرنده‌های مغز، مانع اثرگذاری مواد مخدر می‌شود. این دارو برای دوره پس از ترک و جلوگیری از بازگشت به مصرف مناسب است.
دیازپام، کلونیدین، لوپرامید و داروهای کمکی: برای کنترل اضطراب، دل‌پیچه، بی‌خوابی و سایر علائم ترک استفاده می‌شوند.
هشدار مهم: مصرف این داروها بدون نسخه پزشک یا خودسرانه می‌تواند خطرناک باشد و منجر به مسمومیت، وابستگی جدید یا تشدید علائم شود.
ترک تریاک چند روز طول می کشد؟
مدت زمان ترک تریاک بسته به عوامل مختلفی مانند میزان و مدت مصرف، وضعیت جسمانی و روانی فرد، وجود بیماری‌های زمینه‌ای و همچنین روش درمانی انتخاب‌شده متغیر است. اما به طور کلی، علائم حاد ترک تریاک معمولاً بین ۵ تا ۱۲ روز به طول می‌انجامد. در این مدت، بدن در حال پاک‌سازی از مواد افیونی است و واکنش‌های مختلفی به قطع ناگهانی یا تدریجی ماده مخدر نشان می‌دهد.
در روزهای ابتدایی، نشانه‌هایی مثل لرز، اضطراب، آبریزش بینی، تهوع، دل‌پیچه و تعریق شدید بسیار شایع هستند. اما معمولاً از روز پنجم به بعد، این علائم شروع به کاهش می‌کنند. با این حال، عوارض روانی مانند افسردگی، بی‌قراری، اختلال خواب و میل به مصرف مجدد ممکن است تا چند هفته باقی بمانند و نیاز به درمان روان‌پزشکی و روان‌درمانی دارند. در کل می‌توان گفت که سم‌زدایی جسمی در حدود ۱۲ روز و بازتوانی روانی و رفتاری ممکن است چند هفته یا چند ماه زمان ببرد.
سریع ترین روش برای ترک تریاک کدام است؟
یکی از روش‌های سریع برای پاک‌سازی بدن از تریاک، روش UROD یا «سم‌زدایی فوق سریع» است. این روش تحت نظارت پزشکی در شرایط کنترل‌شده کلینیکی انجام می‌شود. در این روش، بیمار ابتدا بیهوش شده و در حالی که به خواب عمیق فرو رفته است، داروهای آنتاگونیست مخدر (مانند نالوکسون یا نالترکسون) از طریق سرم به او تزریق می‌شود تا گیرنده‌های مغزی از مواد افیونی پاک‌سازی شوند.
مدت زمان بیهوشی در این روش بین ۴ تا ۶ ساعت است. در این زمان، بدن فرآیند سم‌زدایی را بدون اینکه بیمار درد و ناراحتی ترک را احساس کند، طی می‌کند. مواد مخدر از طریق کلیه‌ها و مدفوع دفع می‌شوند.
با وجود سرعت بالای این روش، باید توجه داشت که UROD فقط مرحله اول ترک یعنی سم‌زدایی جسمی را انجام می‌دهد. پس از آن، نیاز به مراقبت دارویی، روان‌درمانی و مشاوره برای جلوگیری از بازگشت وجود دارد. در غیر این صورت، احتمال عود یا لغزش زیاد خواهد بود.
اهمیت روان درمانی و مشاوره در ترک تریاک
سم‌زدایی، تنها نیمی از راه درمان اعتیاد به تریاک است. ترک موفق زمانی اتفاق می‌افتد که علاوه بر سم‌زدایی، برنامه‌ی بازتوانی روانی و رفتاری نیز به صورت جدی دنبال شود.
روان‌درمانی در ترک اعتیاد، به بیمار کمک می‌کند تا:
دلیل اصلی گرایش به مواد را بشناسد
مهارت‌های مقابله با استرس و وسوسه را بیاموزد
اعتماد به‌نفس ازدست‌رفته را بازگرداند
روابط خانوادگی و اجتماعی آسیب‌دیده را ترمیم کند
روان‌درمانی می‌تواند به‌صورت فردی، گروهی یا خانوادگی انجام شود. مشاوره با روانشناس، روانپزشک، مددکار اجتماعی و شرکت در جلسات گروه‌های حمایتی مانند Narcotics Anonymous (NA) نقش بسیار مهمی در ثبات درمانی دارد.
کلینیک ترک اعتیاد افشار، انتخابی مطمئن برای ترک اصولی تریاک
کلینیک ترک اعتیاد افشار با بیش از یک دهه تجربه موفق در درمان انواع اعتیاد، به‌ویژه اعتیاد به مواد افیونی مانند تریاک و شیره، یکی از تخصصی‌ترین مراکز درمانی کشور در این حوزه محسوب می‌شود.
ویژگی‌های کلینیک افشار:
دارای مجوز رسمی از وزارت بهداشت
کادر پزشکی و روان‌درمانی باتجربه
ارائه خدمات بستری ۲۴ ساعته حتی در ایام تعطیل
انجام سم‌زدایی سریع و تدریجی
خدمات دارو درمانی، تغذیه درمانی و روان‌درمانی
مشاوره رایگان پیش از بستری و بعد از ترخیص
قرار گرفتن در منطقه‌ای خوش آب‌وهوا در شمال تهران
کلینیک افشار با رویکردی چندجانبه به درمان اعتیاد، تمام ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی درمان را پوشش می‌دهد. تجربه موفق صدها بیمار ترک‌کرده، گواهی بر کیفیت خدمات این مرکز است.
جهت دریافت مشاوره رایگان در زمینه ترک تریاک و رزرو بستری با شماره زیر تماس بگیرید.
ترک شیره در کلینیک افشار
ترک شیره برای هر فرد متفاوت است و نیاز به روش‌های تخصصی دارد. کلینیک‌های ترک اعتیاد با ارائه مراقبت پزشکی، روان‌درمانی و کنترل عوارض ترک مسیر درمان را ایمن و مؤثر می‌کنند. مراجعه به کلینیک مزایایی از جمله نظارت پزشک متخصص و کنترل روند پاکی، کاهش عوارض ترک با داروهای مناسب، مشاوره و روان‌درمانی برای رفع ریشه‌ای اعتیاد و محیطی امن و دور از دسترسی به مواد مخدر دارد. یکی از مراکز معتبر در این زمینه کلینیک افشار است که با تیم حرفه‌ای و امکانات مجهز، مسیر ترک شیره را برای بیماران ایمن و پایدار می‌کند.
سخن پایانی
ترک شیره تریاک فرایندی است که نیازمند مدیریت دقیق احساسات، توانمندی‌های فردی و بهره‌مندی از حمایت تخصصی مشاوران و کارشناسان ترک اعتیاد است. در طول این مسیر، هر فرد با مجموعه‌ای از عوارض جسمی و روانی روبه‌رو می‌شود که برای کنترل آن‌ها باید راهکارهای ویژه‌ای در نظر گرفت. مشکلاتی مانند بی‌خوابی، اضطراب، دردهای عضلانی و تغییرات اشتها می‌توانند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند و در صورت نبود حمایت حرفه‌ای، احتمال ترک موفق کاهش می‌یابد.
1. مدت زمان ترک تریاک چقدر طول میکشد؟
مدت زمان ترک تریاک بسته به میزان مصرف، مدت اعتیاد و شرایط جسمی و روحی فرد متفاوت است. معمولاً فرآیند سم‌زدایی بین ۷ تا ۱۴ روز طول میکشد، اما درمان کامل و بازتوانی نیاز به چند ماه پیگیری دارد.
2. آیا ترک تریاک بدون دارو امکان‌پذیر است؟
بله، ترک تریاک بدون دارو ممکن است، اما به دلیل علائم شدید ترک مانند بی‌خوابی، درد عضلات و اضطراب، معمولاً توصیه می‌شود تحت نظر پزشک و با استفاده از روش‌های دارویی و مشاوره‌ای انجام شود.
3. آیا بعد از ترک تریاک احتمال بازگشت وجود دارد؟
بله، خطر بازگشت وجود دارد اما با دریافت مشاوره روانشناسی، حمایت خانواده و استفاده از برنامه‌های بازتوانی، می‌توان احتمال عود مصرف را به حداقل رساند.
4. سخت‌ترین مرحله ترک شیره چیست؟
سخت‌ترین مرحله ترک شیره معمولاً مربوط به روزهای ابتدایی سم‌زدایی است که فرد دچار علائمی مثل لرزش، تعریق شدید، بی‌قراری و بی‌خوابی می‌شود. مدیریت این مرحله نیاز به مراقبت پزشکی و روانشناسی دارد.
5. آیا ترک شیره نسبت به ترک تریاک سخت‌تر است؟
بله، به دلیل خلوص بالاتر و تأثیر شدیدتر شیره بر سیستم عصبی، ترک شیره معمولاً سخت‌تر از ترک تریاک است و نیازمند زمان و مراقبت بیشتری است.
6. بهترین روش برای ترک شیره چیست؟
بهترین روش، ترک شیره تحت نظر پزشک در کلینیک‌های ترک اعتیاد است که شامل سم‌زدایی دارویی، مشاوره روانشناختی و جلسات بازتوانی می‌شود. این روش هم ایمن‌تر است و هم احتمال بازگشت را کاهش می‌دهد.