بعضی از مواد افیونی گیاهی هستند و از کوکنار (مواد افیونی) تهیه می شوند، در حالی که برخی دیگر مصنوعی یا «ساخته دست بشر» هستند.
مورفین
سنتز آزمایشگاهی مورفین دشوار است لذا هنوز این ماده را از تریاک بدست می آورند.
تریاک
لغت تریاک در اصل به معنی پادزهر است، اما امروزه به معنی افیون به کار می رود که شاید فارسی آن هیپون باشد. در قدیم در ساخت معجون های مختلف با عسل و مواد دیگر مصرف می شده است. فقط تعداد معدودی از آلکالوئیدهای تریاک سومندی بالینی دارند، مانند مورفین، کدئین و پاپاورین.
دو گروه شیمیایی عمده آلکالوئیدها
فنانترن ها شامل مورفین، کدئین، تبائین
بنزیل ایزوکینولین ها شامل پاپاورین و نوسکاپین
تریاک
تریاک شیره فرآوری شده گرز گیاه خشخاش و به رنگ قهوه ای سیر می باشد. از هر ده کیلوگرم تریاک یک کیلوگرم مورفین و از هر کیلوگرم مورفین پانصد گرم هروئین به دست می آید.
تریاک به شکل استنشاقی با وفور و سیخ، خوراکی (محلول در چای غلیظ) و تزریقی (جوشانده) مصرف می شود. سوخته و شیره تریاک نیز مصرف می شود. سوخته تریاک، بقایای چسبیده شده به وافور به رنگ قهوه ای سوخته است که در آب حل کرده می خورند. شیره تریاک، صاف کرده محلول سوخته تریاک است که پس از جوشاندن به دست می آید. مصرف کنندگان تریاک معمولاً آن را به صورت تفننی و چند وقت یک بار شروع می کنند.
هروئین
هروئین یک ماده مخدر غیرقانونی و اعتیاد آورترین و سریع الاثرترین ماده افیونی است. متاسفانه در سال های اخیر نوع خالص هروئین با نام های کریستال و کراک و گاه مخلوط با کورتون وارد بازار قاچاق مواد مخدر شده است. هروئین به شکل پودر سفید یا قهوه ای است. در آزمایشگاه از مورفین ساخته می شود. نام های خیابانی آن اشک سیاه، اشک هدا، اشک خدا و غیره است.
مورفین
مورفین به شکل پودر سفید یا کرمی رنگ در آمپول های ده و بیست میلی گرم می باشد. تزریق مورفین سبب خواب آلودگی، کندی تنفسی، تنگی مردمک ها، تسکین درد، بالا بردن آستانه درد، تغییر واکنش به تجربه دردناک، تضعیف مرکز تنفسی (علت مرگ با مورفین) می شود.
کدئین
کدئین از طریق خوراکی کاملاً مؤثر است. اثر خوراکی کدئین قوی تر از شکل وریدی آن می باشد. در کبد متابولیزه و از طریق ادرار دفع می شود. اثر ضد درد آن ناشی از تبدیل به مورفین است. کدئین یک ضد درد ملایم اما یک ضد سرفه بسیار مهم و قوی است، اثر ضد درد کمتر از مورفین دارد. کدئین در مصرف خوراکی نسبت به مورفین مؤثرتر است.
ترامادول
ترامادول یک آنالوگ صناعی کدئین و آگونیست ضعیف گیرنده است. بخشی از اثر ضد دردی دارو با مهار باز جذب توراپی نفرین و سروتونین صورت می گیرد. عوارض شایع، تهوع، استفراغ، گیجی، خشکی دهان، خواب آلودگی و سر درد است. احتمال تشنج زدایی در افراد مستعد وجود دارد که با نالوکسون بهبود نمی یابد و حتی تشدید می شود.
لوورفانول
تنها آگونیست افیونی تجاری قابل دسترس از سری مورفین است. آثار فارماکولوژیک موازی مورفین می باشد ولی به نظر می رسد کمتر از مورفین اثر تهوع و استفراغ آور داشته باشد.
دیفنوکسیلات
با توجه به اثر روده های (یبوست آوری)این گروه در درمان اسهال کاربرد دارد. دیفنوکسیلات در دوزهای بالا فعالیت افیونی نشان می دهد که شامل نشئه، فرونشانی سندروم ترک مورفین و وابستگی شبه مورفین پس ازمصرف است.
متادون
متادون یک آگونیست طولانی اثر گیرنده مواد افیونی می باشد و که در جنگ جهانی دوم به وسیله آلمانی ها سنتز شد. متادون در درمان بیماران وابسته به افیون به کار می رود. هدف اصلی در درمان بیماری اعتیاد به مواد مخدر برای فرونشانی سندروم ترک اعتیاد است.
