وقتی صحبت از اختلالات مصرف مواد به میان می‌آید، مقابله با وابستگی به الکل معمولاً از دشوارترین مسیرهای درمانی محسوب می‌شود. ترک الکل به‌ویژه در مراحل حاد، می‌تواند با علائم شدید و خطرناکی مانند روان‌آشفتگی رعشه‌ای و تشنج همراه باشد و همین موضوع، ضرورت مدیریت صحیح این فرآیند را دوچندان می‌کند. با این حال، استفاده از درمان دارویی در ترک اعتیاد به الکل می‌تواند روند بهبودی را هم ایمن‌تر و هم قابل‌تحمل‌تر سازد. این دسته از داروها با کاهش میل شدید به مصرف الکل و کمک به کنترل وسوسه نقش مهمی در موفقیت درمان دارند. در ادامه درمان دارویی برای ترک الکل را بیشتر توضیح خواهیم داد، پس با ما همراه باشید.
معرفی ۵ داروی مؤثر در ترک الکل
ترک الکل نیازمند درمان دارویی و نظارت پزشکی است. داروهای زیر رایج‌ترین گزینه‌ها برای کاهش میل به الکل و مدیریت علائم ترک هستند:
1. نالترکسون
نالترکسون یک مسدودکننده گیرنده‌های مواد افیونی است که اثر لذت‌بخش الکل را کاهش می‌دهد و تمایل به نوشیدن را کمتر می‌کند.
اشکال مصرف: قرص روزانه، آمپول ماهیانه، ایمپلنت با اثر ۳ تا ۶ ماهه.
عوارض جانبی: تهوع، استفراغ، سردرد، بی‌قراری، افزایش آنزیم‌های کبدی، افسردگی و واکنش‌های آلرژیک.
ملاحظات: افرادی که نارسایی کبد دارند نباید از نالترکسون استفاده کنند و هرگونه تغییر خلق یا تشدید افسردگی باید سریعا گزارش شود.
2. آکامپروسات
این دارو برای بیماران با اعتیاد متوسط تا شدید مناسب است و به ویژه برای کسانی که مشکلات کبدی دارند یا نمی‌توانند نالترکسون مصرف کنند، توصیه می‌شود. آکامپروسات با تغییر شیمی مغز، میل و هوس به الکل و علائم ترک را کاهش می‌دهد.
دوز معمول: ۲ قرص، ۳ بار در روز پس از سم‌زدایی.
عوارض جانبی: اسهال، مشکلات خواب، اضطراب، خستگی، افسردگی و سرگیجه.
ملاحظات: افراد با آسیب شدید کلیوی نباید مصرف کنند.
3. دی‌سولفیرام
دی‌سولفیرام با جلوگیری از تجزیه الکل در کبد، هنگام مصرف همزمان الکل واکنش ناخوشایندی ایجاد می‌کند و بازدارنده مصرف الکل است.
نحوه مصرف: یک بار در صبح که اثر آن چند ساعت بعد ظاهر می‌شود.
عوارض جانبی: بی‌حسی، تحریک پوست، سردرد، خواب‌آلودگی، مشکلات جنسی و طعم غیرمعمول.
واکنش با الکل: گرگرفتگی، تهوع، استفراغ، تعریق، تپش قلب و فشار خون پایین که ممکن است تهدیدکننده زندگی باشد.
4. توپیرامات
توپیرامات برای افرادی استفاده می‌شود که سایر داروها موثر نبوده‌اند و همچنین برای کنترل تشنج و میگرن کاربرد دارد. این دارو شیمی مغز را متعادل کرده و میل به الکل را کاهش می‌دهد.
دوز معمول: با کمتر از ۲۵ میلی‌گرم در روز شروع و تدریجی افزایش می‌یابد.
عوارض جانبی: احساس سوزن‌سوزن، تهوع، سردرد، خواب‌آلودگی، کاهش اشتها، کاهش وزن، مشکلات تمرکز و تاری دید.
5. گاباپنتین
اگرچه FDA این دارو را برای ترک الکل تأیید نکرده، اما گاباپنتین می‌تواند علائم ترک و هوس به الکل را کاهش داده و از عود جلوگیری کند.
دوز معمول: ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ میلی‌گرم در روز.
عوارض جانبی: خواب‌آلودگی، سردرد، بی‌خوابی، درد عضلانی، مشکلات گوارشی، خطر سوء مصرف و تشنج در صورت قطع ناگهانی.
آیا دارو های ضد تشنج در درمان ترک الکل واقعاً مؤثرند؟
داروهای ضدتشنج سال‌هاست به عنوان گزینه‌ای جایگزین یا مکمل به‌ویژه به دلیل توانایی آن‌ها در پیشگیری از تشنج و کنترل بی‌قراری عصبی در درمان علائم ترک الکل مورد بررسی قرار می‌گیرند. مطالعات نشان می‌دهد که کاربامازپین می‌تواند اثری مشابه باربیتورات‌ها و بنزودیازپین‌ها در کنترل علائم ترک و جلوگیری از بروز تشنج داشته باشد. با این حال، مصرف آن در دوزهای ۸۰ میلی‌گرم و بالاتر ممکن است باعث بروز عوارضی مانند تهوع، استفراغ و آتاکسی شود که تحمل دارو را برای بیمار دشوار می‌کند.
در مقایسه والپروات در برخی پژوهش‌ها کارایی بیشتری نسبت به کاربامازپین از خود نشان داده است، اما هنوز شواهد کافی برای اثبات برتری آن نسبت به بنزودیازپین‌ها وجود ندارد. به‌طور کلی سایر داروهای ضدتشنج (مانند فنی‌توئین یا گاباپنتین) یا کارایی محدودی دارند یا شواهد علمی قوی برای اثربخشی آن‌ها در ترک الکل وجود ندارد. بر همین اساس، دستورالعمل‌های بالینی تأکید می‌کنند که داروهای ضدتشنج در مجموع نسبت به بنزودیازپین‌ها برتری ندارند و به عنوان خط اول درمان توصیه نمی‌شوند، مگر در شرایط خاص یا مواردی که استفاده از بنزودیازپین‌ها امکان‌پذیر نیست. در این میان، استفاده از اتانول خوراکی یا تزریقی نیز به عنوان یک روش جایگزین مورد مطالعه قرار گرفته است، اما به دلایل زیر توصیه نمی‌شود:
- اثربخشی آن در کنترل علائم ترک ثابت نشده است.
- تنظیم دقیق دوز به دلیل تفاوت‌های فردی در متابولیسم بسیار دشوار است.
- فاصله میان دوز درمانی و دوز سمی بسیار کم است که خطر مسمومیت شدید را افزایش می‌دهد.
الگوی ساده مصرف بنزودیازپین ها در بیماران ترک الکل بدون عارضه
برای بیمارانی که با علائم خفیف ترک الکل (ترک مینور) مراجعه می‌کنند، هدف اصلی درمان، پیشگیری از پیشرفت علائم به مراحل شدیدتر و ایجاد یک فرآیند ترک ایمن و قابل‌کنترل است. بنزودیازپین‌ها، به‌ویژه کلردیازپوکساید یکی از رایج‌ترین داروها برای این گروه بیماران به شمار می‌رود. در الگوی درمانی ساده و کاربردی، بیمار در روز اول ۲۵ میلی‌گرم کلردیازپوکساید را سه تا چهار بار دریافت می‌کند. این دوز اولیه با توجه به واکنش بیمار قابل تغییر است:
در صورت بروز خواب‌آلودگی شدید: کاهش دوز ضروری است تا از خطر سرکوب بیش‌ازحد سیستم عصبی جلوگیری شود.
در صورت بروز تهییج، بی‌قراری یا اضطراب شدید: یک دوز اضافی می‌تواند به کنترل بهتر علائم کمک کند.
این روش‌های انعطاف‌پذیر باعث می‌شود تا میزان دارو با شرایط واقعی بیمار همخوانی داشته باشد و احتمال بروز عوارض جانبی کاهش یابد. نکته مهم این است که در بیماران بدون عارضه، نیاز به بستری طولانی‌مدت وجود ندارد و با نظارت مناسب، درمان می‌تواند در محیط سرپایی یا حتی منزل انجام شود، البته به شرط آنکه بیمار تحت پایش منظم علائم حیاتی و وضعیت روانی باشد.
در کنار مصرف دارو، باید به بیمار آموزش داده شود که مصرف مجدد الکل حتی در مقادیر کم می‌تواند روند ترک را مختل کرده و خطر بازگشت علائم را افزایش دهد. همچنین حمایت روانی و مشاوره فردی یا گروهی، نقش مهمی در افزایش شانس موفقیت درمان دارد.
پیشگیری از عود علائم ترک الکل با بنزودیازپین‌ها در بیماران پرخطر
در برخی بیماران مبتلا به اختلال مصرف الکل، حتی زمانی که علائم ترک در ابتدا خفیف هستند، خطر پیشرفت به مراحل شدیدتر وجود دارد. این خطر به‌ویژه در افرادی که سابقه تشنج ناشی از ترک، دلیریوم ترمنس یا مصرف طولانی‌مدت و سنگین الکل دارند بسیار بالاتر است. در چنین شرایطی استفاده پیشگیرانه از بنزودیازپین‌ها، به‌ویژه کلردیازپوکساید می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از بروز تشنج یا دلیریوم ایفا کند. این رویکرد حتی در غیاب علائم واضح ترک با هدف کاهش خطر عود و پیشرفت علائم به کار می‌رود.
دوز و مدت مصرف دارو باید بر اساس وضعیت بالینی، سابقه مصرف الکل و واکنش بیمار به درمان، توسط پزشک تعیین شود. همچنین پایش دقیق علائم حیاتی و وضعیت روانی بیمار در طول مصرف دارو اهمیت بالایی دارد تا از عوارض احتمالی مانند خواب‌آلودگی بیش‌ازحد یا افت فشار خون جلوگیری شود. به طور کلی، تجویز پیشگیرانه کلردیازپوکساید در بیماران پرخطر یک اقدام محافظتی موثر محسوب می‌شود که می‌تواند از بروز بحران‌های حاد ترک و نیاز به بستری طولانی‌مدت جلوگیری کند.
مراقبت های پس از سم زدایی الکل
پایان مرحله سم‌زدایی به معنای پایان درمان وابستگی به الکل نیست. در حقیقت این نقطه آغاز یک مسیر درمانی طولانی‌تر بوده که هدف آن، تثبیت بهبودی و جلوگیری از بازگشت به مصرف است. چه بیمار در محیط بستری تحت درمان قرار گرفته باشد و چه در بخش سرپایی، ادامه مراقبت‌ها برای چند ماه آینده ضروری است. در واقع فرآیند درمان پس از سم‌زدایی شامل مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ است که هدف آن‌ها بهبود عملکردهای جسمی و روانی، افزایش انگیزه برای پرهیز، بازگشت به محیط خانواده و جامعه و ایجاد مهارت‌های مقابله‌ای پایدار است.
دوره کمک فشرده: دو تا چهار هفته نخست پس از سم‌زدایی، به‌عنوان مرحله‌ای حیاتی و حساس شناخته می‌شود. در این دوره، بیمار بیشترین حمایت درمانی و روانی را دریافت می‌کند تا خطر عود کاهش یابد.
تداوم درمان: پس از این مرحله، مراقبت‌ها باید با شدت کمتر ولی به‌طور مداوم حداقل ۳ تا ۶ ماه ادامه پیدا کند.
سخن پایانی
ترک الکل نیازمند حمایت پزشکی و روانی است و دارو درمانی می‌تواند میل به الکل و علائم ترک را کاهش دهد. اثرگذاری داروها زمانی پایدار است که زیر نظر پزشک و همراه با مشاوره روانشناسی انجام شود. برای شروع درمان ایمن و مؤثر، همین امروز با کلینیک افشار تماس بگیرید.